Hoe overleef je een overprikkeld kind in de maand december?
De feestmaand december is weer begonnen! Voor de één is het de gezelligste maand van het jaar met kerstlampjes, lekker eten, cadeautjes en samen zijn. Voor de ander kan deze maand niet snel genoeg voorbij zijn. Zeker met kinderen kan het deze maand allemaal wat veel worden. Thuis, op school, op de opvang en zelfs buiten op straat zijn er deze maand zo veel prikkels dat het een negatief effect kan hebben op onze kinderen. Ze kunnen bijvoorbeeld emotioneel reageren of juist lichamelijke klachten krijgen.
December, een maandvol prikkels
Nog voordat we op 11 november met onze lampion langs de deuren Sint-Maarten hebben gevierd, is het Sinterklaasjournaal al op tv. Dit wordt gevolgd door de maand december waarin de festiviteiten zich in rap tempo opvolgen. De dagelijkse activiteiten zoals sportles, zwemles, pianoles, speelafspraken en verjaardagen gaan daarnaast ook gewoon door. Het heeft vaak weerslag op onze kinderen.
De feestdagen nemen spanning met zich mee; het ene kind is benieuwd wat het van Sinterklaas zal krijgen, de ander vindt de lampjes in de kerstboom maar vervelend of is bang voor de harde knallen van vuurwerk. Deze prikkels komen er naast de vaak al drukke levens van onze kinderen bij. Deze prikkels kunnen in het kinderbrein niet altijd goed verwerkt worden, met als gevolg nachtmerries, driftbuien, slecht slapen, buikpijn, nou ja… vul maar in.
Zintuigelijke prikkelverwerking
Prikkels worden verwerkt in onze hersenen. We noemen dat ook wel zintuigelijke prikkelverwerking. “Zintuigelijke prikkelverwerking is het vermogen om informatie uit ons lichaam en de omgeving via de zintuigen op te nemen, te verwerken en daarop te reageren met een gepaste reactie” (uit: Wiebelen en Friemelen thuis van Thoonsen & Lamp, 2017).
Het verwerken van prikkels doet iedereen de hele dag door. Prikkels komen binnen via de zintuigen. Thoonsen en Lamp (2017) beschrijven 7 zintuigen, namelijk: ogen, mond, neus, oren, tast, bewegen en evenwicht. Prikkels komen binnen via één of meerdere van deze zintuigen, deze worden doorgegeven aan de hersenen waarna gefilterd wordt hoe ‘belangrijk’ deze prikkels zijn en of ze prioriteit hebben. Zo komt de prikkel van een brandlucht vaak direct door, in tegenstelling tot een prikkel zoals je horloge dat je de hele dag al draagt. De een heeft er misschien niet zo veel last van, terwijl de ander weer snel overprikkeld is.
Wat gebeurt er bij teveel prikkels?
In december zijn er veel prikkels. Zoveel dat veel kinderen de verwerking ervan niet goed aankunnen. Wanneer kinderen moe, ziek of gestrest zijn, worden prikkels in de hersenen niet goed meer gefilterd, omdat daar simpelweg te weinig energie voor is. Je hersenen filteren op dat moment dus niet of een prikkel belangrijk is en of deze prioriteit heeft. Dit zorgt ervoor dat je bewust wordt van alle prikkels die binnenkomen en dit zorgt dus voor (nog) meer overprikkeling. Kinderen die overprikkeld zijn vechten (worden boos, gaan huilen), vluchten (luisteren niet, bieden weerstand) of verstijven (dromen weg, geven geen reactie).
Wil je meer informatie over zintuigelijke prikkelverwerking? Lees dan eens het boek Wiebelen en friemelen.
Wat kan ik thuis doen? Tips.
Om er een leuke, gezellige periode van te maken, kan je thuis een aantal dingen doen om sommige prikkels buiten de deur te houden of je kind de ruimte geven om de vele prikkels te verwerken. Spanning hoort er deze maand namelijk wel een beetje bij. Als ouder ken je jouw kind het best. Kijk goed wat een maatregel of activiteit met jouw kind doet. Wat ontlaad en ontspant is per kind verschillend.
1. Bereid je kind voor en zorg voor voorspelbaarheid.
Door duidelijk en voorspelbaar te zijn, geef je jouw kind rust. Bereid je kind voor op activiteiten, zoals een lang kerstdiner of oud en nieuw vieren bij vrienden thuis. Gebruik een schoenzetkalender, zodat voor jouw kind duidelijk is wanneer het zijn of haar schoen mag zetten.
2. Zorg voor rust.
Kies voor cadeaus bij sinterklaas of kerst. Kijk het sinterklaasjournaal niet, of op een ander moment dan voor het slapen gaan (vaak wordt het sinterklaasjournaal ook op school gekeken). Wees selectief in kerst/sint activiteiten en sla eens een speeldate over.
3. Bouw momenten van ontlading en ontspanning in.
Als ouder ken je jouw kind het best. Kijk wat het nodig heeft en wat passend is bij jouw kind. Ga in deze periode bijvoorbeeld een keertje extra naar buiten, sporten, dansen, knutselen, of gezellig pepernoten of kerstkoekjes bakken. Een warm bad, een rustig muziekje luisteren (binaural beats), ademhalings- en ontspanningsoefeningen, yoga, meditatie en voorlezen kunnen ook ontspannend werken. Tot slot, praat met je kind! Soms is het voor je kind even fijn om gedachten weer te ordenen en kan het er daarna weer tegenaan.
4. Neem angsten weg en stel gerust.
Het kan voor een kind een beangstigend idee zijn dat sint met zijn pieten in jouw huis komt als iedereen slaapt met als gevolg, onrustige en slapeloze nachten. Wees creatief en spreek met de sint af dat hij alleen overdag komt of wanneer hij toch ’s nachts komt, het cadeautje door de brievenbus doet of in de schuur legt. Stel gerust wanneer de verhaallijn van het sinterklaasjournaal te spannend is voor jouw kind. Vertel geen onwaarheden, dat leidt vaak tot nog meer spanning.
Heb je vragen over de zintuigelijke prikkelverwerking bij jouw kind? Ben jij op zoek naar iemand die je kind kan begeleiden in Utrecht? Neem dan vrijblijvend contact met mij op.
Manon is orthopedagoog bij Buro Klink en is gevestigd in Utrecht.