Een gezond zelfbeeld is heel belangrijk. Het zelfbeeld, hoe het kind over zichzelf denkt, heeft namelijk invloed op hoe het zich voelt en gedraagt. Het is fijn wanneer jouw kind een positief zelfbeeld heeft en kan zijn wie het is. Een negatief zelfbeeld kan namelijk leiden tot fysieke en mentale problemen bij kinderen (en ook bij volwassenen). 

Het zelfbeeld

Je zelfbeeld is hoe je denkt en voelt over jezelf, de relatie die je met jezelf hebt. Heb je er vertrouwen in dat je iets kan, dat je leuk bent of erbij hoort? Of juist niet? Een zelfbeeld kan positief of negatief (laag) zijn. Het ontwikkelt zich al vroeg bij kinderen. Vanaf een jaar of 2 ontdekken kinderen bijvoorbeeld of ze een jongen of een meisje zijn. En kleuters kunnen vaak al aangeven of ze vinden dat ze ergens goed in zijn of niet. Naarmate kinderen ouder worden, ontwikkelt het zelfbeeld zich verder en worden zij steeds bewuster van zichzelf. 

Hoe ontstaat een negatief zelfbeeld?

Er zijn verschillende factoren die een rol spelen in de ontwikkeling van het zelfbeeld bij kinderen. Allereerst is er sprake van aanleg; het ene kind is gevoeliger voor het ontwikkelen van een negatief zelfbeeld dan de ander. Maar een kind wordt niet met een negatief zelfbeeld geboren. Het is altijd de interactie met de omgeving die kan leiden tot een negatief zelfbeeld. Met de omgeving worden ouders, broertjes, zusjes, ooms, tantes, leerkrachten, klasgenootjes, vriendjes, etc. bedoeld. Het kind kan zich begeven in een omgeving die positief en bevestigend is. Met aanleg in de genen kan een kind dan prima verder leven zonder dat het gehinderd wordt door een negatief zelfbeeld. Maar bevindt het kind zich in een omgeving waarbij het veel kritiek en geen bevestiging krijgt of genegeerd wordt, dan kan het kind een negatief zelfbeeld ontwikkelen. Dit kan thuis voorkomen, maar wanneer een kind op school gepest wordt, krijgt het door leeftijdgenoten continue te horen dat het ‘niet goed genoeg is’.

De gevolgen van een negatief zelfbeeld

Een kind met negatief zelfbeeld heeft daar dagelijks last van. Het gaat verder dan onzeker zijn over het geven van een presentatie voor de klas. In veel situaties; thuis, op school, buiten op straat, in de supermarkt, op de hockey, denkt het kind negatief over zichzelf. Gedachten als “ik kan het niet”, “ik ben dom”, “anderen kunnen dit beter” spelen continue door het hoofd van het kind. Haalt het kind toch een goed cijfer of was het spelen met het vriendinnetje toch een succes? Dan wordt dit vaak gebagatelliseerd en de oorzaak van succes wordt meestal aan externe factoren toegeschreven. Het kind denkt bijvoorbeeld dat het toeval is dat het een goed cijfer heeft gehaald of dat de toets deze keer niet zo streng beoordeeld werd. Wanneer iets niet goed gaat, zoekt het kind de oorzaak vaak wel bij zichzelf: “zie je wel, ik ben niet goed genoeg”. Uiteindelijk kan een negatief zelfbeeld leiden tot psychische klachten, zoals angst, agressie, depressie. Ook kan een negatief zelfbeeld leiden tot lagere prestaties op school.

Kenmerken van een negatief zelfbeeld

Als ouder of leerkracht is het vaak moeilijk om een negatief zelfbeeld bij een kind te herkennen. Het betekent echter niet dat een kind dat van een of meerdere gedragingen last heeft, ook daadwerkelijk een negatief zelfbeeld heeft. Onderzoek door een orthopedagoog of psycholoog kan hier meer uitsluitsel over geven. 

Kinderen met een negatief zelfbeeld:

• Praten negatief over zichzelf en hebben het gevoel niet goed genoeg te zijn
• Kunnen niet goed vertellen waar ze goed in zijn of trots op zijn
• Zoeken voortdurend naar bevestiging
• Kunnen boos en agressief zijn, maar ook clownesk of stoer gedrag vertonen
• Kunnen verlegen zijn, afwachtend en passief
• Hebben moeite met het krijgen van kritiek
• Kunnen niet voor zichzelf opkomen
• Hebben lichamelijk klachten, zoals hoofdpijn en buikpijn
• Beginnen niet aan bepaalde taken, proberen deze te vermijden

Hulp bij een negatief zelfbeeld

Het is belangrijk een kind met een negatief zelfbeeld veel bevestiging te geven. Door samen iets leuks met het kind te doen, geef je het individuele aandacht. Complimenten geven en vertellen waarop je als ouder trots bent op je kind, is ook helpend bij kinderen met een negatief zeldbeeld. Leidt dit echter niet tot het verbeteren van het negatief zelfbeeld en wordt jouw kind hier in het dagelijks leven door gehinderd? Dan kan een training hierbij helpend zijn. Neem vrijblijvend contact met mij op voor de mogelijkheden van een zelfbeeldtraining voor kinderen in Utrecht of Woerden.