Executieve functies, het is een term die steeds vaker te horen is. Maar wat zijn executieve functies eigenlijk? En hoe kan je ze trainen?

Uitleg executieve functies

Executieve functies zijn de processen in je hersenen die nodig zijn bij het organiseren van doelgericht gedrag in nieuwe situaties. De naam executieve functies komt uit het Engels ‘to execute’ en betekent ‘uitvoerend’. We kunnen dus ook wel zeggen dan executieve functies, uitvoerende functies zijn. Dat vraag misschien om wat meer uitleg met een voorbeeld. Je gaat bijvoorbeeld met je 2,5 jarige peuter voor het eerst naar de bioscoop. Tijdens de film is de ongeschreven regel dat je stil bent en luistert en kijkt naar de film, zodat je anderen niet stoort. Voor je peuter is dit een nieuwe situatie waarbij het de neiging tot praten tijdens de film zal moeten onderdrukken. Het onderdrukken van een prikkel is dan het proces in de hersenen dat wordt georganiseerd om het doelgerichte gedrag, in dit geval stil zijn in de bioscoop, te laten zien. 

Verschillende executieve functies

Executieve functies zijn een verzamelnaam van vaardigheden. Verschillende wetenschappers hebben verschillende indelingen van executieve functies, zo komt het voor dat de ene wetenschapper het heeft over 6 executieve functies en de ander zelfs over 24. Gemeenschappelijk zijn er 3 basale executieve functies te noemen, namelijk: 

1. Werkgeheugen

Bij het werkgeheugen gaat het om het tijdelijk opslaan van informatie terwijl je er iets mee doet. Dit is bijvoorbeeld nodig bij het uitrekenen van sommen. Wanneer je een som als 26+18 uitrekent, is de eerste stap het onthouden van de som, vervolgens splits je de 18 in 10 en 8, maar moet je 26 ook nog blijven onthouden, 26 plus 10 is 36, wat moest er daarna ook alweer bij opgeteld worden?… Je begrijpt dat er veel stappen genomen moeten worden die daarnaast allemaal onthouden moeten worden om tot het juiste resultaat te komen. Het werkgeheugen speelt niet alleen een grote rol bij het rekenen, maar bij tal van dingen zoals taal, lezen, deelname aan gesprekken, aandacht, etc. 

2. Inhibitie

Inhibitie is het vermogen om automatische reacties te onderdrukken of het blokkeren van niet-relevante informatie. Bijvoorbeeld een voorbijrijdende auto, de geur van gebakken appeltaart, het kriebelen van een labeltje in je trui, het tikken van de klok, lachende kinderen die je probeert te negeren omdat je een telefoongesprek voert. Het is ook het onderdrukken van de neiging tot roepen door de klas omdat je het antwoord op de vraag van de meester weet. Een bekend voorbeeld om naar inhibitie bij kinderen te kijken is de Marshmellowtest. Je kent het vast wel, kijk maar naar dit filmpje op YouTube. Het is overigens geen zuivere test naar inhibitie!

3. Flexibiliteit

Flexibiliteit is de mate waarin je kunt wisselen van aandacht of perspectief. Het gaat hierbij bijvoorbeeld over de mate waarin je je kunt aanpassen wanneer je na schooltijd niet naar de buitenschoolse opvang gaat, maar plosteling opgehaald wordt door opa en oma. 

Waar heb je executieve functies voor nodig? 

Executieve functies heb je bij alledaagse situaties nodig. Van school tot bij de sportvereniging, later op werk en natuurlijk ook thuis. Kinderen met gedragsproblemen hebben vaak moeite met hun executieve functies. Zij vinden het bijvoorbeeld lastig prikkels te onderdrukken en houden zich daardoor niet aan de regels. Ook kunnen zwakke executieve functies leiden tot zwakke schoolprestaties. Uit onderzoek blijkt dat executieve functies een goede voorspeller zijn voor schoolsucces, zelfs meer dan intelligentie. Iemand met een bovengemiddelde intelligentie kan bijvoorbeeld doordat het vast houdt aan eigen strategieën of een zwak geheugen heeft lager scoren op rekenen. 

Wat kan jij doen?

De manier om executieve functies bij kinderen te ontwikkelen is door als ouder of als leerkracht het kind bij te sturen. Door aan te geven hoe het hoort leren kinderen hun gedrag bewust te sturen. Er zijn daarnaast een aantal programma’s die gericht executieve functies trainen, zoals Braingame Brian en Jungle Memory. Het is echter onduidelijk of deze programma’s écht voor verbetering zorgen van het executief functioneren bij kinderen. Ook kunnen spelletjes worden gespeeld om de executieve functies te trainen. Denk maar aan spelletjes als memory, Smartgames, Vlotte geesten, Set en het spelletje ‘Ik ga op reis en neem mee…’.

Heeft jouw kind problemen met de executieve functies? Ben jij op zoek naar iemand die de executieve functies kan onderzoeken of trainen bij jouw kind in Utrecht? Neem dan vrijblijvend contact met mij op.