Dyslexie gaat vaak samen met andere problemen en stoornissen. We noemen dit comorbiditeit. Het is het samengaan van één of meerdere stoornissen. Uit onderzoek blijkt dat stoornissen zoals ADD, dyslexie en autisme vaker dan gemiddeld in combinatie met elkaar kunnen voorkomen. 

ADD

ADD (Attention Deficit Disorder) wordt gekenmerkt door aandachttekort of aandacht voor iets anders dan wat op dat moment belangrijk is en uitstelgedrag. Op school uit zich dit in problemen met de concentratie, vergeetachtigheid, moeite met het afronden van taken en chaotisch gedrag. Bij het gecombineerde type AD(H)D kan dit gepaard gaan met hyperactiviteit en impulsiviteit door bijvoorbeeld voor je beurt praten, dromerigheid, ongeduldig zijn en anderen in de rede vallen. ADD is in veel gevallen erfelijk. AD(H)D komt bij 1 tot 4 procent van de kinderen voor.

Dyslexie

Dyslexie is een hardnekkige stoornis in het lezen en spellen. Iemand kan dyslexie hebben wanneer de extra hulp voor lezen en spellen niet zorgt voor verbetering van de lees- en spellingresultaten. Dyslexie is een neurobiologische ontwikkelingsstoornis. Bij dyslexie speelt erfelijkheid een rol. De verbindingen in de hersenen verlopen bij mensen met dyslexie trager en moeizamer dan bij mensen zonder deze stoornis.  

Leren lezen en aandacht

Kinderen leren lettertekens omzetten in klanken (lezen) en klanken omzetten in lettertekens (spelling). Bij kinderen met dyslexie is het omzetten van lettertekens naar klanken en vice versa, verstoord. Daardoor heeft iemand met dyslexie veel meer tijd nodig om (goed) te kunnen lezen. Aandacht is nodig bij het proces van (leren) lezen en spellen. Kinderen met ADD die gekenmerkt worden door een tekort in aandacht, hebben vaak enkel spellingproblemen, omdat dit veel volgehouden aandacht vraagt. Anderzijds vraagt iets wat moeilijk is veel inspanning, wat ten koste kan gaan van de aandacht van een kind, zeker wanneer er sprake is van een leerstoornis als dyslexie. Het werkt dus twee kanten op; vanwege dyslexie kunnen er problemen ontstaan met de aandacht en vanwege ADD kunnen er problemen ontstaat bij het (leren) lezen. Soms zijn er echter kinderen waarbij naast dyslexie ook sprake is van ADD. De comorbiditeit van dyslexie en ADHD ligt tussen de 15 en 40 procent (Desoete, 2017). Daarom moet tijdens het onderzoek goed gekeken worden of de problemen voortkomen vanuit een stoornis of naast elkaar staan. 

Genetische verwantschap

ADD en dyslexie zijn beiden aangeboren stoornissen die bij ongeveer 5 procent van schoolgaande kinderen voorkomt. ADD en dyslexie komen vaker samen voor dan voorheen gedacht werd. 40 procent van de kinderen met AD(H)D blijkt ook dyslexie te hebben en 35 procent van de dyslectici heeft ook AD(H)D.

“Er blijkt een gezamenlijk gen die afhankelijk van kleine verschillen bij het ene kind leidt tot dyslexie en bij het andere kind leidt tot ADHD” (uitspraak Beatrijs Brand via pao.nl). Daardoor is de kans dat het ene kind dat al een stoornis heeft er nog een stoornis bij heeft groter dan bij kinderen zonder een stoornis.

Uit onderzoek blijkt dat typische kenmerken voor dyslexie ook bij kinderen met ADHD voorkomen en andersom. Zo zijn kinderen met zowel AD(H)D als dyslexie trager in het benoemen van kleuren, cijfers en letters (rapid naming), hebben ze beiden moeite om op een bepaald moment ergens mee te stoppen (inhibitie) en moeite met het onderscheiden van echte en nepwoorden (lexicale processen).

Behandeling

Omdat er sprake is van meer dan één stoornis is samenwerking met andere disciplines belangrijk. Samen kan besloten worden welke stoornis als eerst behandeld wordt of dat er voorkeur is voor een combinatieaanpak.

Tijdens behandeling van kinderen met dyslexie en ADD is het van belang om een goed beeld te hebben van de sterke en zwakke kanten en goed af te stemmen op de behoeften van het kind. De sterke kanten kunnen in de klas worden benadrukt, terwijl er tijdens behandeling gewerkt kan worden aan de zwakke kanten van het kind.

Tijdens behandeling van kinderen met dyslexie en ADD is het bijvoorbeeld belangrijk om te voorkomen dat het werkgeheugen overbelast raakt. Wanneer dit kan worden voorkomen, kan het kind zich het best focussen op de leesopdrachten.

Heb je vragen over dyslexie en ADD? Manon is orthopedagoog bij Buro Klink en gespecialiseerd in leerproblemen bij kinderen. Heb je een vermoeden van dyslexie en/of ADD bij jouw kind? Wil je graag met iemand overleggen? Neem contact met mij op!

Bronnen

• Alderlieste-de Jong, C. G. W. (2013). Attention Deficit/Hyperactivity Disorder and Reading Disorder and Reading Disorder More Alike than Different: The Neurocognitive Underpinnings of their Comorbidity. Enschede: Ipskamp.
• Desoete, A. (2017). Comorbiditeit bij leerstoornissen. UGent; Arteveldehogeschool Gent.
• Leij, A. van der (2016). Dit is dyslexie: achtergrond en aanpak. Lannoo Campus. 
• Suk-Han Ho, C., Wai-Ock Chan, D., Leung, P.W.L., Lee S.H., Tsang, S.M. (2005). Reading-related cognitive deficits in developmental dyslexia, attention-deficit/hyperactivity disorder, and developmental coordination disorder among Chinese children, Reading Research Quarterly, 40, 318-337
• www.pao.nl
• www.add-coaching.nl