Sinds 2009 is dyscalculie in Nederland erkend als handicap. De stoornis dyscalculie neemt steeds meer in bekendheid toe. Toch is deze stoornis minder bekend dan bijvoorbeeld dyslexie of ADHD. Tijd om hier meer aandacht aan te besteden. Wanneer deze stoornis tijdig bij kinderen wordt gesignaleerd en behandeld, kunnen emotionele problemen, zoals een negatief zelfbeeld of een laag zelfvertrouwen worden voorkomen.

Wat is dyscalculie?

Dyscalculie is een stoornis in het rekenen. Bij iemand met dyscalculie is sprake van hardnekkige problemen bij het aanleren en automatiseren van de basisvaardigheden van rekenen en wiskunde. Het uitrekenen van eenvoudige sommen tot 10 of tafelsommen blijven bijvoorbeeld lastig, ondanks dat er intensief geoefend is. Kinderen met dyscalculie hebben een achterstand op rekengebied die niet meer ingelopen wordt. De rekenproblemen zijn zelfs zo ernstig dat ze zorgen voor hinder in het dagelijks leven. Zo durven kinderen met dyscalculie bijvoorbeeld geen boodschappen te doen, omdat ze geen idee hebben hoeveel geld ze aan de caissière moeten geven.
Dyscalculie is een specifieke stoornis. Dat betekent dat het alleen gaat om het rekenen of de wiskunde. Een kind met dyscalculie kan bijvoorbeeld prima een goede lezer zijn, want het leren van letters is niet aangetast. De achterstand op rekengebied mag niet het gevolg zijn van slecht onderwijs, schoolverzuim, een verstandelijke beperking, taalproblemen of hersenletsel.

Dyscalculie komt ongeveer bij 1 op de 50 kinderen voor. Dat is een stuk minder dan bijvoorbeeld bij dyslexie, dat gemiddeld bij 1 op de 10 kinderen voor komt. De meeste kinderen die moeite hebben met rekenen hebben dus gelukkig geen dyscalculie.

• 

• 

Vroege signalen van dyscalculie

Er kunnen al vroeg signalen van dyscalculie zijn. Een kleuter heeft bijvoorbeeld moeite met het koppelen van het cijfersymbool 7 aan zeven blokjes. Thuis wordt door ouders vaak al snel opgemerkt dat hun kind moeite heeft met tellen en het herkennen van getallen. Bijvoorbeeld tijdens een dobbelspelletje of het benoemen hoeveel jaar je bent en dit met je vingers laten zien. Bij telliedjes, zoals ‘De zevensprong’ valt op dat kinderen vaak de tel kwijt zijn. Dit kunnen vroege signalen van dyscalculie zijn. Later is er vaak een contrast met het leren van letters. Dat lukt namelijk wel.

Wanneer signalen van dyscalculie worden herkend, kan daar tijdig op worden ingespeeld. Dit voorkomt dat er een vertekend beeld van de capaciteiten van het kind ontstaat en kunnen emotionele problemen, zoals faalangst of een negatief zelfbeeld worden voorkomen.

Dyscalculie test

De rekenproblemen bij kinderen mer dyscalculie zijn vanaf groep 3/4 merkbaar, maar worden vanaf groep 5 pas echt opvallend. Dyscalculie kan vanaf eind groep 5, begin groep 6 worden onderzocht en worden vastgesteld door orthopedagogen en psychologen met een specifieke deskundigheid. Er moet dan wel vanaf jonge leeftijd al sprake zijn van rekenproblemen en een achterstand ten opzichte van klasgenoten. Ook moet het kind in het dagelijks leven last hebben van deze (enorme) rekenachterstand. Het rekenprobleem is zo hardnekkig, dat zelfs de specialistische hulp die conform Protocol Ernstige Reken-Wiskundeproblemen en Dyscalculie (ERWD) gegeven is geen effect heeft gehad. Door middel van diagnostisch onderzoek wordt gekeken welke rekenvaardigheden het kind beheerst, welke niet en op welke manier er het best hulp gegeven kan worden. Tot slot wordt gezocht naar een verklaring voor de rekenproblemen. Wanneer sprake is van dyscalculie, wordt een dyscalculieverklaring afgegeven. Een dyscalculieverklaring heeft een aantal voordelen, zoals het gebruik van rekenkaarten, een rekenmachine of het verkrijgen van extra tijd bij een toets.  

Kenmerken van dyscalculie

Er zijn een aantal belangrijke kenmerken die bij veel kinderen met dyscalculie voorkomen. 

Kinderen met dyscalculie:

• …blijven gebruik maken van de telrij voor het oplossen van makkelijke rekensommen, zelfs tot in de volwassenheid.
• …rekenen elke som opnieuw uit, ook al is deze net nog opgelost.
• …hebben moeite met het uitvoeren van stappenplannen om een som uit te rekenen.
• …blijven hardnekkig gebruik maken van vingers of andere hulpmaterialen tijdens het rekenen.
• …kunnen getallen niet op de juiste plek op de getallenlijn plaatsen.
• …halen cijfers van grote getallen vaak door elkaar. 
• …hebben vaak moeite met klokkijken.
• …weten niet wat de waarde is van een tiental en eenheden van bijvoorbeeld het getal 43.
• …hebben moeite met het correct plaatsen van getallen onder elkaar bij het uitrekenen van een som. 

Behandelen van dyscalculie

Dyscalculie gaat niet over, maar met veel oefenen kunnen kinderen wel beter leren rekenen. Kinderen met dyscalculie hebben baat bij gestructureerd onderwijs. Allereerst wordt teruggegaan naar de basis om het rekenen te versterken. Sommen worden stap voor stap volgens werkzame instructieprincipes aangeboden, steeds volgens eenzelfde stappenplan. Omdat het automatiseren moeizaam gaat, zoals bij de tafels van vermenigvuldiging, is veel oefenen en herhaling van de lesstof nodig. Naast extra oefening van de rekenlesstof, is het belangrijk dat kinderen weten wat de stoornis dyscalculie is en voor hen betekend in het dagelijks leven. Dat wordt gedaan door middel van psycho-educatie.

Heb je vragen over dyscalculie? Wil je dat zorgvuldig gekeken wordt naar de rekenproblemen van jouw kind? Of heb je andere vragen over rekenen of dyscalculie?Neem dan vrijblijvend contact met mij op.

Bronnen

Van Luit, J. E. H. (2010). Dyscalculie, een stoornis die telt. Doetinchem: Graviant.

Van Luit, J. E. H. (2018). Dit is dyscalculie. Houten: LannooCampus.